بررسی قانونی و مجازات کلاهبرداری اینترنتی

کلاهبرداری اینترنتی از آن دست جرائمی است که با فراگیر شدن روز افزون استفاده از اینترنت و بر طرف کردن نیازهای سایبری کاربران، خیلی از آن‌ها را درگیر خود کرده یا می‌کند. در این زمینه موضوعات فراوانی وجود دارد که ما در این مقاله سعی داریم به بخشی از آن‌ها بپردازیم از جمله تعریف کلاهبرداری اینترنتی، روش‌های کلاهبرداری اینترنتی و مجازات کلاهبرداری اینترنتی.

کلاهبرداری اینترنتی

کلاهبرداری اینترنتی یکی از انواع کلاهبرداری است که با توجه به پیشرفت‌های روز افزون فناوری و گسترش ارتباطات با استفاده از فضای مجازی بیشتر رواج یافته است. در واقع کلاهبرداری اینترنتی، تحصیل مال غیر به وسیله مانورهای متقلبانه است و با استفاده از رایانه صورت می‌گیرد.

کلاهبرداری اینترنتی و عناصر آن

برای وقوع هر جرمی نیاز است که ارکان تشکیل دهنده آن، در کنار یکدیگر قرار بگیرند. پس وقوع جرم کلاهبرداری اینترنتی نیز به همین صورت است و در این بخش عناصر قانونی، مادی و معنوی کلاهبرداری اینترنتی را بررسی خواهیم کرد.

• عنصر قانونی و مجازات کلاه‌برداری اینترنتی

قانون گذار ماده ۱۳ قانون جرائم رایانه‌ای، کلاهبرداری اینترنتی را پیش بینی کرده است. بر اساس این ماده هر کس به طور غیرمجاز از سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی با ارتکاب اعمالی از قبیل وارد کردن، تغییر دادن، محو کردن، ایجاد یا متوقف کردن داده‌ها یا مختل کردن سامانه، وجه یا مـال یا منفعت یا خدمات یا امتیازات مالی برای خود یا دیگری تحصیل کند، به رد مال به صاحب آن و حبس از یک تا پنج سال یا جزای نقدی از بیست میلیون ریال تا یکصد میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.

• عنصر مادی کلاهبرداری اینترنتی

عنصر مادی به اعمال و رفتاری است که جهت انجام جرم مورد نظر نیاز است، که با افعال مادی قابل انجام است. در جرم کلاهبرداری اینترنتی نیز برخی از اعمال وجود دارند که به وسیله آن‌‌ها جرم کلاهبرداری اینترنتی، قابل انجام است. برخی از این افعال عبارت‌اند از: وارد کردن، تغییر دادن، محو کردن، ایجاد یا متوقف کردن داده‌ها یا مختل کردن سامانه‌های رایانه‌ای و….

• عنصر معنوی کلاهبرداری اینترنتی

در جرم کلاهبرداری اینترنتی، کلاهبردار باید سوء نیت مجرمانه داشته باشد و با علم و آگاهی نسبت به اینکه عمل وی جرم است و با نیت فریب قربانی و اخذ مال او، چنین اقدامی را انجام دهد.

شروع به کلاهبرداری اینترنتی

در جرم کلاهبرداری اینترنتی، در صورتی که کلاهبردار وارد عملیات اجرایی جرم شده باشد ولی به خاطر عاملی خارج از اراده‌اش، جرم واقع نشود. در واقع همین مقدار از عمل برای جرم بودن شروع به کلاهبرداری اینترنتی کافی است و مجازات خواهد داشت.

کلاهبرداری اینترنتی و روش‌های آن

امروزه انواع گوناگونی از کلاهبرداری اینترنتی به وجود آمده است؛ به عبارت دیگر، کلاهبرداران اینترنتی در حال به روز رسانی شیوه‌‌ها و برنامه‌‌های کلاهبرداری خود هستند. شایع‌ ترین و جدید ترین انواع کلاهبرداری‌های اینترنتی عبارت‌اند از:

1. خرید کالا با قیمتی بسیار کم‌تر از قیمت واقعی کالا

   گاهی در فروشگاه‌های اینترنتی ساختگی که در ظاهر فرقی با سایت‌های واقعی ندارند، کالاهایی را به قیمتی باور نکردنی ارائه کرده‌‌اند، به طوری که متقاضیان آن کالا را وسوسه کنند. در بسیاری از این حراج‌های اینترنتی، قربانیان به امید دریافت کالای‌های ارزان‌تر و بردن سود بیشتر، به خرید کالای مورد نظر از طریق این سایت‌های اینترنتی اقدام کرده و مبلغ را از طریق کارت‌های بانکی خود پرداخت می‌نمایند که برای انجام تراکنش مالی، ملزم به وارد کردن اطلاعات کارت بانکی خود هستند. در این موقع کلاهبرداران اطلاعات کارت بانکی قربانیان را ذخیره کرده و برای خالی کردن موجودی کارت بانکی افراد اقدام خواهند کرد.

2. کلاهبرداری از طریق فروش کالاهای تقلبی

   در این روش کلاهبرداران اینترنتی، اقدام به فروش کالاهای تقلبی به جای کالای اصلی خواهند کرد. در این روش برای خریداران امکان دیدن کلا وجود ندارد و بدون اینکه کالا را دیده باشند، نسبت به خریداری آن اقدام خواهند و پس از دریافت کالا، متوجه تقلبی بودن آن خواهند شد. در این روش، قیمتی را که می‌پردازند، قیمت کالای اصلی و اورجینال است؛ در صورتی که کالا تقلبی است و به این ترتیب کلاهبرداران مبالغ بی شماری را، به جیب خواهند زد.

3. کلاهبرداری در پوشش کمک‌های انسان دوستانه

   در این روش، افرادی تحت عنوان افراد خیر، اقدام به جمع آوری کمک‌های مردمی برای کارهای انسان دوستانه خواهند کرد. این افراد در اکثر موارد با دادن شماره حساب شخصی خود کمک‌های مردمی را جمع آوری می‌نمایند و کمک‌های جمع آوری شده را برای مصارف شخصی خود، استفاده می‌نمایند. این شیوه از کلاهبرداری‌ها معمولا در زمان بلایای طبیعی همچون سیل، زلزله و… بیشتر قابل انجام است.

4. کلاهبرداری با وعده برنده شدن در مسابقه و امثال آن

   در این روش کلاهبرداران از طریق وسوسه کردن قربانیان و با وعده برنده شدن در مسابقه، از قربانیان خود می‌خواهند که اطلاعات بانکی خود را جهت واریز جوایز نقدی که در مسابقه برنده شده‌اند، به آن‌‌ها بدهند و از این طریق اقدام به کلاهبرداری کرده و موجودی حساب افراد را در کسری از ثانیه خالی خواهند کرد.

5. کلاهبرداری از طریق بازی‌های اینترنتی

   بعضی از بازی‌های اینترنتی به صورت آنلاین است که از محبوبیت فراوانی بین کودکان و نوجوانان برخوردار است. در این روش کلاهبرداران اینترنتی اقدام به فروش امتیاز بازی‌های اینترنتی آنلاین کرده و در بیشتر موارد با دریافت اطلاعات کارت بانکی کاربران، اقدام به خالی کردن موجودی حساب آن‌ها می‌کنند.

6. کلاهبرداری از طریق سایت‌های شرط بندی

   عضویت در سایت‌های شرط بندی به امید برنده شدن، یکی از تفریحاتی است که بعضی از جوانان و نوجوانانی در فضاهای مجازی استفاده می‌کنند. معمولا در این روش بسیاری از افراد با هدف و انگیزه به دست آوردن پول بیشتر و بدون زحمت، وارد چنین سایت‌های شرط بندی در فضای وب می‌شوند، اما از این نکته غافل هستند که تمام این تشکیلات و سایت‌های شرط بندی اینترنتی، یک بازی شوم و کثیف از طرف کلاهبرداران اینترنتی است که هدفشان اخذ مال از شرکت‌کنندگان و کلاهبرداری از آن‌ها است.

7. کلاهبرداری از طریق اینستاگرام یا تلگرام

   یکی از روش‌های کلاهبرداری اینترنتی، استفاده از اینستاگرام و تلگرام و دیگر شبکه‌های اجتماعی مجازی است. در این روش، کلاهبرداران با استفاده از عکس‌ها و اطلاعات جعلی و دروغین حسابی خصوصی را برای خود ایجاد می‌نماید و به افراد، از نظر احساسی و عاطفی نزدیک می‌شوند و مدتی به این کار ادامه می‌دهند. در نهایت به بهانه واهی مثل مشکلات شخصی، طرف مقابل را فریب داده و از آن‌ها مبالغی را مطالبه می‌نماید و طرف مقابل هم به علت اطمینان و رابطه احساسی و عاطفی که ایجاد شده است، مبلغ درخواستی را پرداخت نموده و در نهایت کلاهبردار پس از رسیدن به هدفش، حساب کاربری جعلی خود را پاک خواهند کرد.

بیشتر بخوانید

• جرایم رایانه‌ای

جلوگیری از کلاهبرداری اینترنتی

1. از سایت‌های معتبر، واقعی و دارای نماد اعتماد الکترونیکی خرید کنیم. با انجام روش‌های زیر می‌توانیم از معتبر بودن و واقعی بودن سایت‌ها اطمینان حاصل کنیم. به عنوان نمونه می‌توانید نماد اعتماد الکترونیک مشاوره حقوقی قاف را در اینجا ببینید.
2. وجود عبارت https:// به‌طور کامل و همراه با علامت قفل مطمئن در نوار آدرس سایت. به عنوان نمونه مشاوه حقوقی قاف گواهی SSL را دریافت کرده است که در لینک وبسایت می‌توانید آن را مشاهده کنید.
3. مطابقت کامل آدرس url صفحه پرداخت با آدرس اصلی درگاه پرداخت اینترنتی بانک
4. رفرش کردن صفحه برای تست اصالت درگاه پرداخت (با هر بار رفرش، ترتیب اعداد کیبورد مجازی و حروف امنیتی باید تغییر کند).
5. اطمینان از اتصال امن درگاه پرداخت به بانک مرکزی و شاپرک یک بار اطلاعات کارت خود را به صورت نادرست وارد نمایید و اگر خطا داد، درگاه پرداخت معتبر است (درگاه‌های پرداخت جعلی، متوجه نادرستی اطلاعات نخواهند شد).
6. عدم باز کردن هر نوع لینک اینترنتی بعضی از لینک‌ها هکر هستند و می‌توانند به اطلاعات شخصی شما که در گوشی ذخیره است یا اطلاعات خرید اینترنتی شما از سایت‌های معتبر، دست یابند.

شکایت از کلاهبرداری اینترنتی

• مرجع صالح برای رسیدگی به جرم کلاهبرداری، دادسرای ویژه جرائم رایانه‌ای است (در شهرهایی که این دادسرا وجود ندارد، به دادسرای عمومی نزدیک به بانک مرتبط با حساب خود مراجعه کنید).
• دادگاه صالح در جرم کلاهبرداری اینترنتی دادگاه محل وقوع آن است (اگر کلاهبرداری اینترنتی در حوزه‌های قضایی مختلف انجام شده باشد، دادگاهی که بانک مربوط به حساب قربانی در حوزه آن است، مسئول رسیدگی به پرونده است).
• کارت ملی، پرینت حساب، رسید واریز پول و سایر مدارک مربوطه مثل پرینت اسکرین شات از صفحه کامپیوتر یا گوشی را برای شکایت از کلاهبرداری اینترنتی، به همراه خود ببرید.
• پرونده، بعد از تشکیل برای انجام تحقیقات به دایره اقتصادی پلیس فتا ارسال می‌شود. پلیس فتا با ردیابی حساب‌هایی که پول شما در آن گردش یافته است، قادر به شناسایی و دستگیری مجرم خواهد بود (البته خود شما نیز می‌توانید قبل از مراجعه به دادسرا، بلافاصله بعد از آگاهی از وقوع جرم، به سایت پلیس فتا مراجعه کنید و از طریق بخش خدمات الکترونیکی و قسمت ثبت گزارش مردمی، جرم را گزارش دهید).

مجازات کلاهبرداری اینترنتی

قانونگذار برای جرم کلاهبرداری اینترنتی، مجازات تعیین کرده است که این مجازات عبارت‌‌اند از:

• رد مال کلاهبرداری شده به صاحب آن
• حبس از یک سال تا پنج سال و جزای نقدی از بیست میلیون ریال تا یکصد میلیون ریال یا هر دو مورد

جهت گفتگو و مشاوره با وکلای متخصص در پرونده‌های مربوط به جرایم رایانه‌ای مجموعه مشاوره حقوقی قاف کافی است از طریق فریم زیر، شماره تماس خود را درج نمایید تا همکاران ما در سریعترین زمان ممکن با شما تماس بگیرند.

نحوه پیگیری کلاهبرداری اینترنتی چگونه است؟

برای این امر ابتدا باید به دادسرای جرایم اینترنتی مراجعه کرد و تشکیل پرونده داد، سپس پرونده مذکور به پلیس فتا ارجاع داده می‌شود. راه دیگر به صورت غیر حضوری و با مراجعه به سایت پلیس فتا است.

چه دادگاهی برای کلاهبرداری اینترنتی دارای صلاحیت است؟

هر گاه مقدمات و اعمال جرم در حوزه‌های مختلف قضایی صورت گرفته باشد، رسیدگی پرونده با دادگاه واقع در حوزه بانک حساب فرد زیان دیده است.

مجازات کلاهبرداری اینترنتی چیست؟

مجازات جرایم مربوط به کلاهبرداری اینترنتی با توجه به ماده ۶۷ قانون تجارت الکترونیک از یک سال تا سه سال حبس و رد مال به صاحب آن و پرداخت جزای نقدی است.