ارث و وصیت

ارث و وصیت یکی از مباحث حقوقی است که همه خانواده‌ها را درگیر خود می‌کند. با اینکه وصیت نوشتن امری مستحب در دین اسلام است اما متاسفانه مردم کشور ما در اکثر مواقع انجام این امر مهم را به تعویق می‌اندازند تا زمانی که دیر می‌شود و باعث مشکلاتی برای وراث می‌شود. اقدام به گفتن یا نوشتن وصیت هم به نوبه خود کافی نیست و وصیت‌نامه باید شرایطی و قواعدی را دارا باشد.

وصیت چیست؟

ریشه کلمه وصیت از «وصی» است و در معنای لغوی معادل فرمان دادن و سفارش کردن است و در صورت فوت متوفی پرداختن به امور او است.

در اصطلاح حقوقی تعریف وصیت آن است که انسان پیش از مرگ، تملیک و واگذاری عین مال یا منفعت آن را بعد از وفات خود به شخص دیگر یا عامه مردم سفارش کند به گونه‌ای که تصرف در اموال و املاک وی بعد از مرگش برای دیگران مباح باشد.

وصیت عرفا در سندی به نام وصیت نامه نوشته می‌شود که سندی است قانونی که بر اساس آن وصیت کننده فرد یا افرادی را مسئول اموال یا دارایی‌های خویش پس از مرگ می‌کند. البته وصیت نامه انواع و شرایطی که به آن پرداخته خواهد شد.

انواع وصیت

انواع وصیت به طور کلی شامل دو نوع وصیت تملیکی و وصیت عهدی است.

وصیت تملیکی به طور خلاصه عبارت است از اینكه كسی عین یا منفعتی از مال خود را برای زمان بعد از مرگش به دیگری به طور مجاني تملیك كند مثلا وصیت کند بخشی از اموالش پس از مرگ به عضوی از خانواده برسد یا برای امور خاصی خرج شود.

وصیت عهدی شکل دیگری از وصیت است که در آن فردی یك یا چند نفر را برای انجام امر یا اموری یا تصرفات دیگری مأمور کند، مثل اینكه فردی را وصی کند تا بعد از مرگش، بدهی‌های او را بپردازد.

انواع وصیت نامه

وصیت نامه انواع مختلفی دارد که همه آن‌ها در شرایطی مورد قبول قانون است:

1. وصیت نامه رسمی
   

   وصیت نامه رسمی یا وصیت نامه محضری یک سند رسمی است که در دفتر اسناد رسمی تنظیم می‌شود و افراد بی‌سواد نیز می‌توانند آن را در دفاتر اسناد رسمی تنظیم کنند. این سند مزیت بزرگی نسبت به انواع دیگر وصیت نامه دارد چرا که وراث دیگر نیاز ندارند اصالت وصیت نامه را اثبات کنند.

2. وصیت نامه سری
   

   این نوع وصیت نامه که می‌تواند به خط وصیت کننده یا فرد دیگری باشد و حتما باید به امضا وصیت کننده برسد در اداره ثبت یا محل دیگری که از سوی دادگستری تعیین می‌شود به امانت می‌ماند تا پس از فوت وصیت کننده گشوده شود.

3. وصیت نامه دست نویس یا خودنوشت
   

   وصیت نامه دست نویس یک سند عادی است که فرد وصیت کننده به خط خود می‌نویسد و وصیت خود را در آن شرح داده و به امضا می‌رساند. وصیت دست نویس یا وصیت خودنویس باید سه شرط اصلی داشته باشد تا مورد قبول قرار گیرد:

• تمام بخش‌های وصیت نامه به خط خود وصیت کننده باشد
• وصیت نامه دارای تاریخ شامل روز و ماه و سال و به خط خود وصیت کننده باشد
• وصیت نامه به امضا شخص وصیت کننده رسیده باشد

اگر وصیت خود نوشت یا دست نویس هر یک از شرایط بالا را نداشته باشد نمی‌تواند مورد قبول قرار گیرد و به همین دلیل افراد بی‌سواد که توانایی نوشتن ندارند نمی‌توانند وصیت دست نویس را به قلم فرد دیگری بنویسند.

تعریف ارث

ارث مالی است که بعد از فوت شخص به وراث او تعلق می‌گیرد در حالی که بدهی و واجبات مالی و ثلث اموال مطابق آنچه فرد وصیت کرده است از آن خارج شده باشد.

در تقسیم ارث نکته مهم آن است تنها پس از ادای حقوق و دیونی که بر عهده متوفی است و البته ادای وصیت نامه او می‌توان نسبت به تقسیم ارث اقدام کرد. به این ترتیب ابتدا و پس از پرداخت هزینه‌های کفن و دفن، هر آنچه بدهی بر عهده متوفی است از ماترک او کسر می‌شود و سپس به وصیت او (که باید در مورد ثلث اموال باشد) عمل می‌شود و پس از آن مطابق قانون و پس از پرداخت هزینه‌های قانونی نسبت به تقسیم ارث اقدام کرد.

تقسیم ارث

در زمینه ارث و شیوه تقسیم آن میان وراث، قواعد و قوانین بسیار مشخصی وجود دارد که با آگاهی از آن‌ها می‌توان از بروز بسیاری از اختلافات جلوگیری کرد. یکی از اصلی‌ترین قواعد در زمینه تقسیم ارث، طبقات ارث و درجات ارث است.

شیوه تقسیم ارث

تقسیم ارث قوانین دقیقی دارد که امکان تشریح همه آن‌ها در اینجا نیست اما به طور کلی قبل از هر چیز سهم الارث وراث سببی (زن و شوهر) از یکدیگر پرداخت می‌شود و پس از آن نوبت به وراث نسبی می‌رسد که هر یک از آن‌ها طبقه بندی و درجه بندی‌هایی دارند.

به طور کلی به یاد داشته باشید با وجود طبقه اول ارث، طبقه دوم ارث نمی‌برد و با وجود درجه اول ارث درجه دوم ارث نخواهد برد.